Na sutrašnji dan, 22. februara 2025. godine, obeležava se 90 godina od rođenja jednog od najistaknutijih pisaca 20. veka, Danila Kiša. Ovaj moderni klasik srpske i svetske književnosti, poznat po svojim dubokim i emotivnim delima, rođen je u Subotici, u porodici koja je bila obeležena bogatom kulturnom i etničkom raznolikošću. Otac mu je bio Eduard Kiš, mađarski Jevrejin, dok je njegova majka, Milica Dragićević, potekla sa Cetinja.
Danilo Kiš je tokom svog života stvorio značajan književni opus koji se bavi temama identiteta, nacionalnosti, i sećanja. Njegova dela često istražuju složene odnose između pojedinca i kolektiva, kao i sudbine Jevrejskog naroda tokom Holokausta. Kiš je bio poznat po svom specifičnom stilu pisanja koji kombinuje autobiografske elemente sa fikcijom, stvarajući tako jedinstvene narativne svetove.
Kišova porodica, poput mnogih drugih, bila je pogođena ratovima i političkim previranjima. Njegov otac je preminuo u logoru, a Kiš je kao mlad čovek bio svedok mnogih tragedija koje su zadesile njegov narod. Ova iskustva su ostavila dubok trag na njegovu književnost, a njegovi romani „Bašta, pepeo“, „Porodični ciklus“, i „Peščanik“ smatraju se vrhunskim delima koja istražuju ljudsku sudbinu u kontekstu istorijskih događaja.
Nakon završetka Drugog svetskog rata, Kiš se preselio u Beograd, gde je započeo svoju književnu karijeru. Njegov prvi značajniji roman, „Bašta, pepeo“, objavljen je 1962. godine, i odmah je privukao pažnju kritike i čitalaca. Ovim delom, Kiš je postavio temelje za svoj budući rad, istražujući teme gubitka i sećanja kroz prizmu porodice i ličnih tragedija.
Kiš je takođe bio aktivan u političkom i kulturnom životu, često se protivio autoritarnim režimima i zalagao se za ljudska prava. Njegova dela su često kritikovana zbog otvorenih stavova o političkoj situaciji u Jugoslaviji, ali su istovremeno dobijala priznanje širom sveta. Godine 1970. Kiš je dobio nagradu „Miro Gavran“ za roman „Porodični ciklus“, a 1975. godine je postao član Jugoslovenske akademije nauka i umetnosti.
U svojoj bogatoj karijeri, Kiš je objavio brojne eseje i članke, koji su dodatno obogatili njegov književni opus. Njegova sposobnost da se bavi ozbiljnim temama koristeći različite stilove i forme, od proze do poezije, učinila ga je jednim od najvažnijih pisaca svog vremena. Njegova dela su prevedena na više od 30 jezika, a Kiš je postao simbol srpske književnosti na međunarodnoj sceni.
Danilo Kiš je preminuo 15. oktobra 1989. godine u Parizu, ali njegov uticaj i dalje živi kroz njegova dela. Njegova sposobnost da istražuje kompleksnost ljudske sudbine i da se suoči sa teškim pitanjima identiteta i pripadnosti ostavila je trajni pečat na književnu scenu.
Povodom 90. godišnjice njegovog rođenja, izdavačka kuća „Arhipelag“ planira različite manifestacije i događaje koji će obeležiti njegov doprinos književnosti. Ovaj jubilej predstavlja priliku da se ponovo promišljaju i istražuju teme koje je Kiš obrađivao, kao i da se podsetimo na njegovu neprocenjivu ulogu u oblikovanju savremene književnosti. U svetu koji se suočava sa brojnim izazovima, Kišova dela ostaju relevantna i inspirativna, pozivajući nas da razmišljamo o identitetu, sećanju i humanosti.
