Na obalama Drine, u malom selu Skelani, koje se nalazi na granici između Srbije i Bosne i Hercegovine, leži arheološko blago koje svedoči o bogatoj istoriji ovog područja. Danas, Skelani broje oko 1.500 stanovnika, ali je nekada bio veliki rimski administrativni centar sa čak 40.000 žitelja. Ovaj lokalitet, poznat kao Municipijum Malvezacijum, prvi je otkrio austrougarski istoričar Karl Pač krajem 19. veka. Tokom svojih istraživanja, Pač je pronašao nadgrobne spomenike, rimsku nekropolu i kasnoantičko groblje, čime je otvorio put za dalja arheološka istraživanja.
S obzirom na to da je Skelani nekada bio važan rimski grad, istoričari i arheolozi su otkrili da se u njemu nalazila dobro uređena mreža puteva koja je omogućavala transport novca do Višegrada i dalje prema Dubrovniku. Arheološki lokalitet se prostire na oko 900 kvadrata, a na oko 100 kvadrata su sačuvani mozaici sa različitim motivima, kao i ostaci rimskih termi i zidova. Prema veličini prostorija i kvalitetu mozaika, pretpostavlja se da je ovo bio objekat nekog gradonačelnika, što dodatno ukazuje na značaj ovog mesta.
Ovaj arheološki lokalitet predstavlja izuzetno bogatstvo ne samo za lokalnu zajednicu, već i za svetske istraživače i arheologe. Osim što doprinosi razumevanju bogate istorije regiona, lokalitet takođe ima potencijal da unapredi turistički razvoj opštine Srebrenica. Tokom prethodnih godina, sprovedena su brojna arheološka istraživanja, a krajem 2023. godine završeni su radovi na zaštiti lokaliteta. U okviru tih radova postavljena je nadstrešnica, zaštitna ograda, adekvatno osvetljenje, kao i informativna tabla koja obaveštava posetioce o značaju ovog mesta.
Priča o ovom lokalitetu bila je zaboravljena više od 100 godina, jer se verovalo da je reka Drina odnela i uništila sve tragove. Međutim, na inicijativu arheologa Mirka Babića iz Bijeljine, arheološka istraživanja su otpočela 2008. godine na više lokacija u Skelanima. Tokom tih istraživanja, otkriven je rimski mozaik koji se smatra jednim od najbolje sačuvanih, a dalja iskopavanja su ukazala na ostatke velelepne palate, za koju se pretpostavlja da je bila u upotrebi do početka 4. veka.
Nakon tih značajnih otkrića, osnovan je Arheološki muzej u Skelanima, a Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila je Arheološko područje Skelani nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2011. godine. Ova odluka je dodatno podstakla istraživanja i očuvanje ovog dragulja, koji je od ključne važnosti za razumevanje rimske prošlosti ovog dela Balkana.
U poslednjih nekoliko godina, sve veći broj posetilaca dolazi u Skelane kako bi se upoznali sa bogatom istorijom ovog arheološkog lokaliteta. Ovakva pažnja doprinosi ne samo očuvanju nasleđa, već i razvoju lokalne ekonomije kroz turizam. Arheološki muzej nudi posetiocima priliku da vide brojne artefakte i saznaju više o životu u rimskom gradu, dok lokalni vodiči pružaju dodatne informacije i zanimljive priče o prošlosti.
U zaključku, Skelani predstavljaju izuzetno značajan arheološki lokalitet koji ne samo da osvetljava bogatu istoriju ovog regiona, već i pruža mogućnosti za razvoj turizma i očuvanje kulturnog nasleđa. Dalja istraživanja i zaštita ovog prostora su ključni za očuvanje njegovog značaja i za buduće generacije. S obzirom na sve što je do sada otkriveno, može se očekivati da će Skelani nastaviti da privlače pažnju istraživača i posetilaca iz celog sveta.
