Nacionalni dan borbe protiv raka dojke obeležava se svake godine 20. marta, sa ciljem da se podigne svest javnosti o prevenciji, ranom otkrivanju i pravovremenom lečenju osoba obolelih od ove bolesti. Rak dojke je vodeći uzrok oboljevanja i umiranja od malignih bolesti kod žena širom sveta.
Prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ iz 2022. godine, u Srbiji je registrovano 4.489 novoobolelih i 1.646 umrlih žena od raka dojke. Ova bolest predstavlja značajan zdravstveni problem, jer je rak dojke vodeći maligni tumor koji uzrokuje obolevanje i smrt kod žena u našoj zemlji. Pored toga, rak dojke je jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena, posebno u uzrastu od 45 do 64 godine, gde zauzima treće mesto nakon cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.
Nažalost, zabrinjavajuća je činjenica da se rak dojke kod mnogih žena u Srbiji otkriva kasno. Studije pokazuju da je maligni tumor manji od 2 cm dijagnostikovan kod manje od trećine žena (28,4%). U skoro 50% slučajeva, rak je imao veličinu veću od 2 cm, sa prisutnim metastazama, što doprinosi visokoj stopi smrtnosti od ove bolesti u Srbiji.
Jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od raka dojke jeste rano otkrivanje bolesti, što se može postići skriningom. Skrining predstavlja preliminarno otkrivanje zdravstvenih poremećaja u fazi kada nema simptoma bolesti. U Srbiji, žene uzrasta od 50 do 69 godina pozivaju se na mamografske preventivne preglede svake dve godine.
Program organizovanog skrininga raka dojke započeo je u decembru 2012. godine, sa ciljem smanjenja smrtnosti i poboljšanja kvaliteta života obolelih. Ovaj program se kontinuirano sprovodi u 35 opština u Srbiji, gde se mamografsko snimanje vrši u zdravstvenim ustanovama, a dodatno i u 21 opštini putem mobilnog mamografa. U Beogradu se uključeno devet domova zdravlja.
Zahvaljujući programima ranog otkrivanja i napretku u terapiji, danas karcinom dojke nije više neizbežno smrtonosan. Više od 85% novodijagnostikovanih karcinoma je rani karcinomi. Ipak, 15% žena se suočava sa uznapredovalim metastatskim karcinomom dojke. Rano otkrivanje omogućava efikasno lečenje i pravovremenu primenu moderne terapije, što može značajno poboljšati kvalitet života obolelih.
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka, u 2022. godini u svetu je registrovano oko 2.297.000 novoobolelih žena od raka dojke, a više od pola miliona njih umre svake godine. U Evropi je registrovano više od pola miliona novoobolelih, a umrlo je oko 144.000 žena.
Kada se rak dojke otkrije na vreme, izlečiv je u više od 90% slučajeva, čime se poboljšava kvalitet života obolelih. Karcinom dojke je najčešće maligno oboljenje kod žena, ispred kolorektalnog karcinoma, karcinoma pluća i karcinoma grlića materice, a takođe je vodeći uzrok smrti od malignih bolesti kod žena.
Glavni faktori rizika za razvoj karcinoma dojke uključuju ženski pol, starije životno doba, genetsku predispoziciju, dužinu reproduktivnog perioda, broj porođaja, gojaznost, konzumaciju alkohola, kao i fizičku neaktivnost.
Obeležavanje Nacionalnog dana borbe protiv raka dojke ima za cilj da se podstakne javnost na proaktivno delovanje u borbi protiv ove bolesti, kroz obrazovanje o važnosti prevencije, ranog otkrivanja i pravovremenog lečenja. S obzirom na visoke stope obolevanja i smrtnosti, važno je da svaka žena bude svesna rizika i prednosti redovnih zdravstvenih pregleda.
