Za sve one koji su sigurni u to da trenutno živimo u dvehiljaditim, postavlja se pitanje – zašto na kuli Smederevske tvrđave piše da je sazidana 6938. godine? Takođe, zašto neki istoričari navode da se Kosovska bitka odigrala 6897. godine? Odgovor na ova i još mnoga druga pitanja leži u kalendaru koji su Srbi nekada koristili.
Priča o usaglašavanju kalendara u srpskoj javnosti stara je vekovima. Naime, Srbi su koristili poseban kalendar od osnivanja svoje države sve do prihvatanja julijanskog kalendara u 19. veku. Ovaj kalendar se bazira na godinama koje su brojane od Velikog potopa, odnosno od „postanka sveta“ 1. septembra 5508. godine pre rođenja Isusa Hrista. Prema ovom kalendaru, trenutno nije 2024. godina, već 7532. godina.
Ovakva praksa nije jedinstvena samo za Srbiju. Mnogi narodi kroz istoriju su koristili različite kalendare. Na primer, Jevrejski kalendar trenutno pokazuje 5784. godinu, Kineski kalendar 4721. godinu, Islamski kalendar 1442. godinu, dok lunarni kalendar koji se koristi u Mijanmaru označava 1386. godinu.
Ovaj srpski kalendar ima posebne karakteristike. Koristili su ga mnogi narodi, pre svega Vizantijci, ali srpska verzija se izdvaja po tome što datume beleži u formatu godina-mesec-dan i ima samo dva godišnja doba – leto i zimu, ili kako se narodski kaže, Đurđevdan i Mitrovdan. Srbi su vreme ovim kalendarom zvanično merili od vremena Svetog Save, kada je postao zvanični kalendar Srpske pravoslavne crkve. Svi važni dokumenti, nadgrobni spomenici i povelje su vremenski određivani prema ovom kalendaru.
Najstariji sačuvani dokumenti koji svedoče o upotrebi ovog kalendara su Studenički tipik iz 1195. godine (tj. 6703. godina) i Karejski tipik Svetog Save iz 1199. godine (ili 6707. godina). Ovi dokumenti pružaju uvid u način na koji su Srbi računali vreme i kako je taj sistem oblikovao njihovu kulturu i istoriju.
Najupečatljiviji dokaz korišćenja ovog kalendara svakako je kula u Smederevskoj tvrđavi. Natpis na jednoj od kula unutrašnjeg „Malog“ grada kaže: „Hristu Bogu blagoverni despot Đurađ, gospodin Srbljem i pomorju zetskom. Naredbom njegovom sazida se ovaj grad u godini 6938 (1430)“. Ovaj natpis ne samo da potvrđuje upotrebu srpskog kalendara, već i prikazuje značaj i moć despota Đurađa.
Nakon ovog perioda, Srbi su prihvatili julijanski kalendar, a 1919. godine i gregorijanski. Ova tranzicija dovela je do „kalendarskog pitanja“ u Srbiji, koje je otvorilo brojne rasprave o identitetu i tradiciji. Ove rasprave traju do današnjih dana, i često se javljaju u kontekstu nacionalnog identiteta i kulturnog nasleđa.
U savremenom društvu, svest o različitim kalendarima i njihovom uticaju na kulturu postaje sve važnija. Pitanje prihvatanja jednog ili drugog kalendara nije samo tehničko, već ima dublje značenje za identitet naroda. Svaki kalendar nosi sa sobom deo istorije i tradicije, a razgovori o njima pomažu u očuvanju i razumevanju kulturne baštine.
Na kraju, Smederevska tvrđava, sa svojim natpisima i arhitekturom, ostaje simbol bogate srpske istorije. Kroz proučavanje ovih kalendara i njihovog značaja, možemo bolje razumeti ne samo našu prošlost, već i kako ona oblikuje našu sadašnjost i budućnost. Kalendar, kao mera vremena, nije samo alat, već i ogledalo društva koje ga koristi. U tom smislu, pitanje kalendara postaje pitanje identiteta, tradicije i kulture koju nosimo sa sobom kroz vekove.
